Perşembe, Ocak 11, 2007

Bir söyleşi

Geçen sabah NPR’da bir söyleşiye kulak verdik. ‘My name is Iran’ isimli bir kitabın İran asıllı Amerikalı yazarıyla yapılan bir söyleşiydi bu. En başını kaçırdık ama sanırım yeterince dinledik.

Annesi Amerika’da büyümüş bir bayandı yazar. İsmini İran koymuşlar. Anne ve babasından zamane hipileri diye söz etti İran. Ve annesinin hep kendi kökü olan Pers kültürünü merak ettiğinden. Devrim öncesi İran’da yaşayıp devrimle birlikte gene Amerika’ya geri dönmüşler. Ama daha sonra kendisi İran’a dönmüş İran.

Tabii bir kadın olarak başını örtmüş ve bunun kendisine ilk başlarda ayrı bir güven duygusu, bir çeşit bir güç verdiğini anlattı. Bu noktada benim kafamda da soru işaretleri oluşmaya başladı. Bir insanın kendine güven duyması için neden örtünmesi gerektiğini anlayamadım, hadi bakalım diyerekten dinlemeye devam ettim.

Söyleşinin ilerleyen dakikalarında İran’ın görücü usulüyle evlendiği/evlendirildiği ve ondokuz yaşında ilk çocuğunu doğurduğu ortaya çıktı. Geçmişte hipi olan bir aile nasıl olmuştu da birdenbire bu tür gelenekleri benimseyivermişti, Pers kültürüne geri dönüş bu mu soruları benim kafamda gezinedursun, İran medya alanında çalıştığını ve gün geçtikçe yeni başarılara imza attığını anlatıyordu. Bir gün yayın şefi gelmiş ve buna demiş ki ‘sen rimel mi sürdün kirpiklerine?’ Bu da ‘yoo hayır, benim kirpiklerim doğuştan böyle koyu renk ve uzun’ demiş. Şef de bunun üzerine ‘o zaman sen bu işi bırakıyorsun, fazla çekicisin’ demiş. O an İran’ın kafasına dank etmiş ki bu devrim, yani molla devriminin içi boş ve bir iyiliğe hizmet etmiyor. Şekilci ve ikiyüzlü.

İyi de İran kızım, bunları yaşamana gerek yoktu ki. Günaydıııııınnnn!!!!!

Bu sırada spiker İran’a kendisini daha çok İranlı mı yoksa Amerikalı mı hissettiğini sordu. Ben de bak fırsatçı o. çocuklarına dedim. Özgürlük, bağımsız düşünce hep sizin tekelinizde çünkü değil mi!!! Bir insan hem İranlı olup hem de aydın olamaz çünkü.

Ama İran onlara tam da duymak istedikleri cevabı verdi: Kendimi daha çok Amerikalı hissediyorum, çünkü burada kendim olabiliyorum.

Peki o ‘örtündüğüm zaman kendimi daha güvende hissediyorum’lara ne oldu diye sormak istedim ben kendisine…

Neden o zaman daha güvendeydin ve neden şimdi Amerika şemsiyesi altındasın diye daha kendinsin? Neden İran’da başını isteyerek veya istemeyerek (çünkü başka seçenek yok orada) örten ama devrime karşı gelebilen bir birey olmaya calismadin, madem oralara kadar gittin yaşamak için?

Bunun cevabı senin oturmamış kişiliğinde saklı bence İran. Umarım kendini bulursun bir an önce. Sen ve senin gibiler yüzünden bağımsızlık ve özgür düşünce sadece batılı toplumların tekeli altında kalmaya devam edecek. Ondan sonra da sana demokrasi getiriyorum diye o çok değer verdiğin kültürün yağmalanacak. Sana bol şanslar diliyorum İran ve sanmıyorum ki kitabını alıp okuyacağım.

Bu arada daha fazla bilgi için kitap hakkındaki bağlantı burada. İran Amerika’da Davar ismini kullanıyormuş ve halen NPR Morning Edition’un yapımcısı olarak görevliymiş.

12 yorum:

Aslı Cin dedi ki...

Yeşilerik, harika yazmış ve yorumlamışsın. Okuması keyifliydi.

fethiye dedi ki...

dinleyiverdim ben de simdi. Adini da devrim sonrasinda degistirmis Davar kardes.

Evet cok garipti su kismi: hem hippi hem de cocugun oralarda gorucu usulu ile evlenmesine izin ver, ona araci ol.

Meltem Sozer dedi ki...

Çok rahatsız edici ama böyle yaşayan o kadar çok kadın var ki. Yaparken ne yaptıklarını bilmeyen yaptıktan sonra neden yaptıklarını çözemeyen. Okuduğunda ya da dinlediğinde sinir olduğun.

Punto dedi ki...

Güzel bir yazı.İnsanın insan olarak kendi ayakları üzerinde durmasının, çevre baskısıyla değil kendi hür iradesiyle karar vermesinin önemini anlatması bakımından gerçekten güzel tespit. Evet. Belli kuralların içinde yaşıyoruz ama çevre baskısını söküp atacak aklımız ve kendimize güvenimiz de mi yok?

CeM dedi ki...

yesilerik bazen yazilarinda asiri biri amerikaya/amerikaliya karsi ofke goruyorum aynen bu yazinda oldugu gibi. simdi sorarsan nerde yapmisim soyliyeyim, su npr sunucusunun 'gecmise bakarak kendini iranliyami yoksa amerikaliyami yakin goruyorsun' sorusunu almisin oyle bi boyuta getirmisinki kufur bile savurmusun.

NPR'in avukati degilim ama npr amerikadaki en kaliteli ve tarafsiz haber sunan yer, dc'de kisa sureli yasamimdada npr'de calisanlarla tanisma imkanim oldu ve herbiride 4/4'luk kisilerdi. O soruyuda cogu haberci sorar eger 2 kultur arasinda buyumusen, onu bizim turk habercilerde avrupada dogma buyume turklere soruyor yeri geldimi. Soruyu bence o aciya cekmen yalnis olmus.

bilmiyorum hepsini dinledinmi ama yarim saaten fazla bi programmis, ben diger bolumlerinide su linkten bulup dinledim:

http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=1626512

ayrica http://www.mynameisiran.com/index.php/thebook bu linke giderekte bu bayan ve kitabi hakkinda az bucuk bilgi edindim. Dun aksam yorgunluk ile az bucuk dinlediydim senin verdigin linkten bu sabahta soyle bi dinledim hepsini ve siteye goz gezdirdim ama hafta sonu detayli bi sekilde okuyup tekrar dinliyecegim.

Neyse olayi kavradigim acidan senin yorumuna karsilik bende birsey yazmak istiyorum sana katildigimi soylemek yerine =)

olayda gecen bayan kitabinda sadece kendisini anlatmiyor, ailesinin 3 nesil boyu yasamini anlatiyor. mesala buyuk dedesi iranin kanunlarini duzenleyip iranin modernlesmesini saglayan kisilerden biriymis.

kadina kizmisin neden iranda kalipta bas kaldirmadin ordaki kati islamci devrimcilige diye ama en guzel ornek bizleriz. turkiye gunden gune nereye dogru gidiyor, hangimiz sokaklara dokulup karsi cikiyor yada bu degisime dur diye bisey yapiyoruz? heleki birde iranda o zamanda insanlar karsi ciktiklari icin oldurulurken kim beklerki 18 yasindaki bi kizdan ona karsi savasmasini?

kendiside soyluyor aile ziyaretine geri dondugunde o ortamdan etkilenerek kendisini birden kapanan ve gunde 5 kere namaz kilan birisi bulmus. bu dogal cunku simdi turkiyedede cok genc kizlar ortalardaki sozlerden ve cizilen guzel tablolardan etkilenip o sekilde dogru yolu bulduklarini dusunup kapanmayi ve seriati istiyorlar. Iran ve gencligine uygulanan oyunlar su an turkiyede uygulaniyor ama kimse gormuyor, gorsede ses cikarmiyor. Hurriyet kose yazari bekir coskunun bugunku yazisini okumani oneririm.

Neyse bu bayan gencken yaptigi hatayi kisa surede anliyarak ordaki yasama ve anlayisina zaten karsi cikmis, bunuda anlatiyor nasil kocasiyla sorunlarinin basladigini ve daha sonrada orda o ortamda yasamiyacagini anlayip ulkeyi terketigini.

Bu bayan ama her ne kadar dogma buyume iranli olmasada kendisini yine iranli gordugu icin iranada sirtini donmemis ve aynen buyuk dedesinin ve dedesinin zamanindaki iran gibi bi iran icin kollarini sivamis ve bu kitaplada aradaki ucurumu anlatiyor kendi ailesinden 3 nesilin hayatini anlatarak.

Irani yerden yere vurmuyor, islamida. Tam tersi irani ve islami o duruma getiren kisileri gostermeye calisiyor ve zihniyeti. Aynen su an ulkemizde islami gunden gune korerten zihniyet gibi.

Birde sunu belirteyim, hani bu bayan demis ya kapandigimda kendimde bir guc hisettim bana kimsenin dokunamiyacagi gibisinden ve sen kizmisin kapanmaklami olur guven gibisinden. Simdi bu bayan iranda kati islam seriati ile yonetilen bi donemdeki kapanmasindan bahsediyor. Seriat ile yonetilen ulkelerde kadina dokunmak gunahtir, yasaktir ve suctur. Onun gucunden belki bahsetmek istedi cunku bazi seriat ulkesinde yasayan kadinlar onu bi guc olarak goruyolar kendilerinde.

Neyse, sagol boyle bi kitaptan ve kisiden haberdar ettigin icinde.

YesilErik dedi ki...

Cem elbette yazdiklarima katilmak zorunda degilsin ama sana oncelikle sunu soyleyeyim, NPR'da yapilan yayinlarin tamamen tarafsiz oldugunu dusunuyorsan bu yanlisa dusme derim. Belki ben NPR'da calisanlarla filan tanismadim ama bu yargiya varacak kadar uzun suredir de yayinlarini dinliyor ve takip ediyorum. Bu da benim kisisel gorusum.

Ayrica NPR calisanindan tut, sokaktaki siradan Amerikaliya kadar pek cok Amerikali dunyanin demokrasi besiginin ulkeleri olduguna ve diger ulkelere hakikaten demokrasi goturduklerine inaniyorlar, farkli boyutlarda/olceklerde de olsa. Ben de bu bakis acisina deyim yerindeyse KIL oluyorum. Ofkem buradan kaynaklaniyor. Kufurumu de savururum, hic sakinmam.

Bu kizin hikayesine gelince... Ben de verdigim baglantida yazilanlar kadarini okudum ve dinledigim roportaj cercevesinde bir degerlendirme yaptim. Daha fazlasi icin de hem vaktim yok, hem de bence bana yeterince fikir verdi bunlar.

Ayrica ben bu kiz Iran'da basini acsin, sokaklara dokulsun demiyorum. Ama bir durusu olur insanin. Bir siyasi gorusu olur. Onunkisi de belirttigi gibi bir gorus ve ben buna katilmiyorum. Bence gencken yasadigi olaylardan yeterince ders cikaramamis kendisine.

TR'deki olaylar elbette cok benzer. Zaten ben de bu benzerlik yuzunden bu konuyu bloga tasidim.

Bekir Coskun'un yazisini da okuyacagim, sagol.

YesilErik dedi ki...

Cem, Bekir Coskun'un yazisi cok etkileyici. Sagol tekrar haber verdigin icin.

Bu arada roportaji tekrar dinledim. Spiker kendini esit olcude Iranli VE Amerikali hissediyor musun diye sormus. Belki dedigin gibi iki kultur kaynasmasi durumu oldugu icin spiker bu soruyu sordu ama bence gene de alacagi cevabi bildigi icin sordu bu soruyu. Daha once bunun pek cok ornegini dinledim NPR'da. Kultur kaynasmasi olmayan, buraya goc eden insanlarla da benzer sohbetler yapmislardi. Cogu da Amerika'da daha ozguruz, yaay American Dream seklinde cevaplar vermislerdi. Neyse, Iran da daha Amerikali hissediyorum cunku Iran su an hala turmoil icerisinde demis. Simdi ben bu cevabi bir kez daha elestirecegim. Bu da bence ayri bir ornek onun bakis acisi icin. Her seye ragmen esit olcude Iranliyim da demedigi icin bence en buyuk kotulugu yapiyor Iran'a. Iran'in asil onun gibilere iste tam boyle durumlarda ihtiyaci var, hala bir umut var dedirtecek cinsten. Ulkeyi terk edip etmemesi ayri bir olay bence. Kimse ona Amerika'da yasama demiyor ki. Istedigi yerde yasar. Ama durus/gorus bulundugun yere gore mi degisir? Bence degismemeli. Ben bunu elestiriyorum.

Ayrica ortunmenin baslarda kendisine romantik geldiginden bahsediyor. Benim yorumumda bir yanlislik yok yani. Oyle seriat duzeni yuzunden falan kendisini guvende hissetmemis.

benim dedi ki...

yorumlari okuyunca ben de birseyler yazmak istedim.
bence de npr tarafsiz degil. ucundan kiyisindan siyasete dokunan bir konuda npr'da da (takip ettigim diger radyo olan bbc'de de) sesini duyurmasi icin secilen taraf nedense ulkelerinde demokrasinin teknolojinin ve diger "iyi" seylerin yoklugundan, eksikliginden dem vuran insanlar oluyor. Diger tarafi ise cogu zaman muhabirlerin agzindan (bazen de arka planda bir gosteri, yuruyus, bagiris cigiris olarak) dinliyoruz.

belki bu tarafsizlik olarak tanimlanabilir. sonucta farkli goruslere bir sekilde yer veriliyor. ne sis yansin ne kebap.

hersey bir tarafa, yazar npr calisaniymis. radyo elemanina bir guzellik yapmis iste.

CeM dedi ki...

yesilerik insanlarin konulara bakis acisi onu nasil okudugu, izledigi yada dinledigi ile ortaya cikar o yuzden seninle npr hakkinda goruslerimiz farkli olabilir buda dogal.

Npr'daki arkadas meselesinede gelince bunu hava atmak amaciyla degildi soylemem, soylememin amaci bilirsin turkiyedeki yayin yapanlarin yayindaki ve ozeldeki tavirlari ve yasamlari cok farklidir, adam asiri irkcidir ama tv'de kurt haklari yada kosesinde kurt haklari diye dolasir. Bende o acidan bunu vurgulamak istemistim yani ozel hayatlarindada bu kisiler acik goruslu, tarafsiz ve baska kulturden insanlara saygililar. O yuzdende iyi arkadasliklarim oldu.

Iran'in iranliya yakin kendini gormemesini ben garipsemiyorum cunku kadin su anin irani ile kendi dusuncelerinin cakismadigini ama amerikali hayata daha yatkin oldugu icin amerikali gordugunu soylemiski kadin zaten hayatinin buyuk kismida amerikada buyuyerek gecmis, basta amerikada dogmus ve aldigi okul diplomalarida amerikadan. Kadin boyle oldugu halde irana sirtini donmek yerine iranin tekrar eski modern islami konuma donmesi icin cabaliyor, konusuyor.

Bizim burda bi kac zibidi geliyorda eline bi green card alinca amerikaliyim demeye basliyor daha amerikan vatandasligina gecmeden yada orhan pamukcuk gibiler cikip ulkeyi asilsiz laflarla yerden yere vururken bu kadinin hala ulkesinin guzel yanlarini anlatip ve su anki yonetimi korkusuzca elestirmesi bence guzel bisey. Cunku kadin kitabinda bu yonetimin nasil sesini cikaran kisileride oldurdugune kadar yer vermis.

Su kapanmasi olayindada, sen onun kendinde guc bulma kismina kizmistin bende o kismina cevap verdim bildigim dogrultusunda. Yani romantik gorup gormemesi beni ilgilendirmiyor ama o carsafdan guc bulmasi benim dedigim nedenden olabilir cunku dedigim gibi asiret ulkelerinde bircok bayan ayni seyi dusunuyor o carsaf hakkinda. Hatta turkiyede bile duydum ayni seyi dusunen, yani carsafi giyince dokunulmaz olduklarini ve bi guce sahip olduklarini, erkeklerin onlara artik seks sembolu olarak bakmiyacaklari icinde hayatlarinin daha kolay olacagini soyluyorlardi.

Turkiyemizde iran gibi bircok genc kizimiz var, yurtdisindan gelen turk asilli ve turkiyede kapanan yada kapatilan. Bu kisiler ne yazikki bir hayal ugruna yapsalarda o hayalerin bos oldugunu er yada gec gorecekler. Umarim ulkece iran yada afganistan gibi bir yoldan ogrenmek zorunda kalmayiz. Onlar en aci sekilde ogrendiler bu seriat olayinin anlatilanlara uymadigini.

Umarim birde iran gibi kisilerin oykulerine kulak verirler o genclerimiz.

YesilErik dedi ki...

Cem, bu NPR calisanlariyla iyi arkadasliklar kurmus olabilirsin, ne guzel (hava atmaya calistigini da dusunmemistim ayrica). Ancak verdigin ornegin tam tersi bir durum yasiyorsun. Yani ozel hayatlarinda bu kisiler acik fikirli, tarafsizlar diye NPR yayinlarinin da tarafsiz oldugu cikarimina varmissin ki bu bence hayli sakat bir dusunce. NPR elbette Amerika'daki en tarafsiz yayin yapan yer olabilir, ama bir butun icerisinde tarafsizlik goreceli bir kavram. Amerika standartlari icin tarafsiz olan benim kendi standartlarim icin tarafsiz degil. Ben bunu anlatmaya calisiyorum.

Ayrica bu romatiklik konusunda roportajin o kismini tekrar dinlemeni oneriyorum sana. Romantiklikle ortunmekten guc bulmayi ayni konsept icinde anlatiyor, onu vurgulamak istemistim. Sen hala spekulasyon yapiyorsun bu konuda oyle demis olabilir filan diye. Dinle, sonra tekrar konusalim...

Son olarak, demokrasiyi vurgulamak icin ille de Amerika'ya ihtiyaci yoktu Iran'in. Ya da spikerin ona Amerika'yi referans gostermesine. Bu da yapilan tarafli yayinlara bir ornek daha oluverdi. Benim ana hatlariyla takildigim ve beni rahatsiz eden nokta buydu. Her milletten herkes demokrasiyi savunabilir, savunabilmelidir. Kokeni neresi olursa olsun. Ille de lafi Amerika'ya getirmeye gerek yoktu yani.

Bu konuda yorum yazan diger herkese de tesekkur ediyorum.

CeM dedi ki...

Yesilerik, yazdiklarimi bir kere daha okumanini oneririm ama bence senle olaylara farkli baktigimiz ve ben kendimi sana yeterince aciklayamadigimdan benim bakis acim yada dusuncem 'sakat bir dusunce' olarak kalacak sana gore =)

bu noktadan sonrada tartismayi yada konuyu uzatmaya gerek yok.

Açalya dedi ki...

Yesil Erik, blogunu kesfettigime cok sevindim. 'Iran' (hay allahim, saka gibi, hatta bugunlerde USA'da yasayan biri icin ck talishiz bir isim, iyi ki Daver olmus sonradan) icin soylediklerine katiliyorum. Ayrica NPR tarafli yada tarafsiz, USA'daki medya icerisinde en dinlenmeye layik radyo. Sevgiler Yesil Erik, artik blogunun takipcisiyim.